|
Θεωρία των εικόνων
Δεν θα μπορούσα να εκφράσω το παρα κάτω πιο καλά απο που έγραψε ο υμνογραφός και άγιογραφος ο
Φώτης Κόντογλου (1895-1965), μεν που δεν έσησε στα βυζαντινά χρώνια αλλά είχε καταλάβει το συναιθηματικό πνεύμα τις ρίζες της εικονογραφίας καταπλικτικό:
 «Η πάντιμος τέχνη της Εικονογραφίας της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, είναι μία τέχνη ιερά και λειτουργική, όπως είναι όλαι αι εκκλησιαστικαί τέχναι, οπού έχουν σκοπόν πνευματικόν. Οι αγιογράφοι αυτοί με τη τέχνη δεν θέλουν να στολίσουν μόνον τον ναόν με ζωγραφικήν διά να είναι ευχάριστος και τερπνός εις τους εκκλησιαζομένους, ή να τέρψουν την ακοήν των με μουσικήν, αλλά να τους ανεβάσουν εις τον μυστικόν κόσμον της πίστεως με την πνευματικήν κλίμακα, οπού έχει διά βαθμίδας, ήγουν σκαλούνια, τας ιεράς τέχνας, την υμνολογίαν, την ψαλμωδίαν, την οικοδομικήν, την αγιογραφίαν, και τας λοιπάς τέχνας, οπού συνεργούν, όλες μαζί, εις το να μορφωθή μέσα εις τας ψυχάς των πιστών ο μυστικός Παράδεισος, ο ευωδιάζων με πνευματικήν ευωδίαν. Διά τούτο, τα έργα των εκκλησιαστικών τεχνών της Ανατολικής Εκκλησίας είναι υπομνήματα εις τον θείον λόγον.
Η τέχνη των Εικόνων εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν λέγεται Αγιογραφία, ως ζωγραφούσα άγια πρόσωπα και αγίας υποθέσεις. Ο δέ αγιογράφος δεν είναι απλώς ένας τεχνίτης οπού κάμνει μίαν αναπαραστατικήν ζωγραφίαν επάνω εις κάποια θέματα θρησκευτικά, αλλά έχει πνευματικόν αξίωμα και πνευματικήν διακονίαν, την οποίαν επιτελεί εις την εκκλησίαν, ως ο ιερεύς και ο ιεροκήρυξ.
Η λειτουργική Εικών έχει θεολογικήν έννοιαν. Δεν είναι, ως είπαμεν, μία ζωγραφία οπού γίνεται διά να τέρπη τους οφθαλμούς μας, ή ακόμα διά να μας ενθυμίζη απλώς τα άγια πρόσωπα, όπως γίνεται με τας εικόνας οπού έχομεν διά να φέρνωμεν εις την μνήμην μας τους αγαπημένους συγγενείς και φίλους μας, αλλά είναι κατά τέτοιον τρόπον ζωγραφισμένη, ώστε να μας υψώνη από τον φθαρτόν κόσμον τούτον, και να μας κάμνη να οσφρανθώμεν εκείνον τον καινόν αέρα της Βασιλείας του Θεού. Διά τούτο δεν έχει καμμίαν ομοιότητα με τας ζωγραφίας οπού παριστάνουν με υλικόν τρόπον κάποια πρόσωπα, ακόμα και Αγίους, όπως γίνεται εις την θρησκευτικήν τέχνην της Δύσεως. Εις την λειτουργικήν εικόνα τα άγια πρόσωπα εικονίζονται εν αφθαρσία.
Δι’ αυτήν την αιτίαν, η λειτουργική τέχνη δεν αλλάζει κάθε τόσον μαζί με τα άλλα ανθρώπινα πράγματα, αλλά είναι αμετακίνητος, όπως η Εκκλησία του Χριστού, την οποίαν εκφράζει. Η ιερά παράδοσις είναι ο πύρινος στύλος οπού την οδηγεί μέσα εις την έρημον του ασταθούς κόσμου. Τούτο ξενίζει τους ανθρώπους του αιώνος τούτου, οι οποίοι δεν είναι εις θέσιν να εισδύσουν εις τον βυθόν της πνευματικής θαλάσσης, αλλά κολυμβούν εις την επιφάνειαν των αισθήσεων, παρασυρόμενοι από τα ρεύματα και τας δίνας των υδάτων.
Η λειτουργική τέχνη τρέφει τον πιστόν με πνευματικά οράματα και ακούσματα, διυλίζουσα τα εισερχόμενα διά των πυλών των αισθήσεων, φαιδρύνουσα την ψυχήν αυτού με τον ουράνιον οίνον, και δωρουμένη εις αυτόν την ειρήνην της διανοίας.» (Φ. Κόντογλου, Έκφρασις της Ορθοδόξου Εικονογραφίας, Δ΄ έκδοσις, εκδόσεις Παπαδημητρίου, Αθήναι 2000, τόμος Α΄, σελ. ιε΄-ιστ΄)
|
